Phía sau quầng sáng

Ngày 24.12 này, Tập đoàn Dầu khí quốc gia Việt Nam sẽ tổ chức khánh thành Nhà máy lọc dầu Dung Quất sau hơn một năm chạy thử và cũng đã sản xuất ra các sản phẩm lọc - hóa dầu ổn định. 
Không thể phủ nhận hiệu quả tổng thể mà công trình trị giá 3 tỉ USD này là một “quầng sáng” mang lại cho ngân sách quốc gia trong hơn một năm sản xuất vừa qua. Chỉ tính riêng về thu ngân sách, tỉnh Quảng Ngãi đã có bước nhảy vọt: Nếu như năm 2005, tổng thu ngân sách của địa phương này chỉ đạt 600 tỉ nhưng rất trầy trật thì đến năm 2010, tiền thu thuế của tỉnh đã vọt lên 14.500 tỉ đồng, đưa Quảng Ngãi thành một trong 4 “đại gia” về thu ngân sách trong cả nước. 
Dĩ nhiên, số thu trên không phải hoàn toàn từ Nhà máy lọc dầu Dung Quất, nhưng nguồn thu từ nhà máy lọc dầu vẫn là chủ yếu, chiếm đến 80%. 
Con số 14.500 tỉ đồng trên đây vừa thật nhưng cũng lại vừa “ảo”. Thật ở chỗ, số tiền trên hiện đã có mặt trong kho bạc nhà nước, nhưng nó “ảo” là vì, cuộc sống của người dân tỉnh này thì vẫn như thời còn thu ngân sách 500-600 tỉ mỗi năm. Thậm chí, người lao động nông thôn đã phải chống chọi với giá cả “ăn theo lọc dầu” đến toát mồ hôi. Chưa thấy một tỉnh nào ở miền Trung, kể cả Thành phố Đà Nẵng, giá cả lại đắt đỏ như ở Quảng Ngãi hiện nay. Vật giá cứ “bám” theo chiếc phao lọc dầu ấy để tăng, khiến số dân “ngoài lọc dầu” ù tai với mức thu nhập còm của mình. 
Ở một khía cạnh khác, nhiều gia đình tại Dung Quất đã nhường đất cho dự án, sau 12 năm chuyển dời đến các khu tái định cư còn tệ hại hơn nơi ở cũ. Rất nhiều gia đình đã chấp nhận “một cảnh hai quê”, hoặc là vẫn để nguyên nhà tại các khu tái định cư và lên Tây Nguyên làm thuê sinh sống, hoặc là hằng ngày trở về quê cũ để làm thêm trên những khoảng đất chưa bị trưng dụng để xây dựng các công trình. 
Hai khu tái định cư ở Bình Thanh Tây và làng cá Đông Hòa là rõ nhất. Ở Đông Hòa thì rất nhiều năm, 300 hộ dân tại đây không biết đến nước sạch, chợ búa và các công trình phúc lợi khác. Ở Bình Thanh Tây thì sau một thời gian sống hòa thuận, hai năm nay, người dân “gốc” đã bắt đầu chiếm lại số diện tích đất mà họ đã nhường cho dân tái định cư. 
Báo cáo của tỉnh Quảng Ngãi cho biết, Khu kinh tế Dung Quất đã giải quyết việc làm cho một vạn lao động. Thế nhưng, con em của chính mảnh đất này thì lại chiếm một tỷ lệ không đáng kể... 
Những tồn tại phía sau quầng sáng lọc dầu ấy cần được chính quyền địa phương có giải pháp tháo gỡ. (Thanh Niên Online 22/12, Mục Chào buổi sáng, Tác giả Trà Sơn)