“Giám sát, thanh tra TTCK là công tác trọng tâm của UBCK”

Hoạt động thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm trên TTCK là công việc thường xuyên, trọng tâm của Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK). Đặc biệt, trong thời gian gần đây, hoạt động này đã được tăng cường khi diễn biến thị trường sôi động trở lại. 
Tính đến thời điểm này đã có 154 quyết định xử phạt được cơ quan này ban hành trong năm 2009, trong đó đã xử phạt 7 vụ thao túng thị trường và giao dịch nội gián. Ông Phạm Trọng Bình, Vụ trưởng Vụ Thanh tra, UBCK trao đổi với báo Đầu Tư Chứng Khoán về vấn đề này. 
NĐT gần đây ít nhiều chịu ảnh hưởng về những tin đồn làm giá trên TTCK cũng như những thông tin báo chí mô tả hiện tượng làm giá chứng khoán. UBCK đánh giá như thế nào về tình trạng này, thưa ông? 
Có hiện tượng một số chứng khoán bị thao túng, nhất là vào thời điểm TTCK tăng điểm. Thông thường, hiện tượng thao túng tập trung ở những mã cổ phiếu có khối lượng lưu hành thực tế trên thị trường thấp. Qua công tác giám sát, phát hiện ra những dấu hiệu của hiện tượng thao túng giá, UBCK tiến hành các cuộc thanh tra, kiểm tra trực tiếp để làm rõ các hành vi vi phạm. Nếu xác định có sự thông đồng thao túng giữa các NĐT, chúng tôi sẽ xử phạt các hành vi này. Thực tế, từ đầu năm 2009 đến nay, UBCK đã xác định được hành vi thao túng 4 mã chứng khoán và 3 trường hợp giao dịch nội gián. Các trường hợp này đã bị xử phạt nghiêm khắc theo quy định. 
Làm giá là một sai phạm nghiêm trọng, ảnh hưởng đến quyền lợi của nhiều NĐT, nhưng mức xử phạt hiện hành tối đa chỉ 50 triệu đồng là chưa đủ sức răn đe. Thị trường chờ đợi UBCK áp dụng cả những hình phạt bổ sung, như thu hồi khoản tiền lãi bất chính từ những người vi phạm, nhưng hình như việc này chưa bao giờ được thực hiện? 
Có 2 vấn đề ở đây. Thứ nhất, Nghị định 36 về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán và TTCK có hiệu lực từ năm 2007, được xây dựng theo khung trần xử phạt vi phạm hành chính tại Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính (tối đa đối với lĩnh vực chứng khoán là 70 triệu đồng), nên nhìn chung, các mức xử phạt đều thấp. Đến nay, mức phạt tiền tối đa đối với các vi phạm hành chính trong lĩnh vực chứng khoán đã được Quốc hội nâng lên 500 triệu đồng, nên trong dự thảo Nghị định thay thế Nghị định 36, chúng tôi dự kiến, mức xử phạt hành vi thao túng sẽ tăng gấp nhiều lần, cụ thể là 200 - 300 triệu đồng. 
Vấn đề thứ hai là thu hồi khoản tiền lời bất chính. Trong Nghị định 36 đã đề cập, nhưng thực tế lại chưa có hướng dẫn cụ thể cách tính khoản tiền này, nên UBCK chưa có đủ căn cứ để xác định khoản tiền bất chính cũng như buộc đối tượng vi phạm nộp khoản tiền này vào ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, trong dự thảo Thông tư hướng dẫn Nghị định thay thế Nghị định 36, UBCK đang bổ sung cách tính khoản tiền này trình Bộ Tài chính ban hành, để xử phạt nghiêm hơn và tăng tính răn đe các hành vi vi phạm về giao dịch chứng khoán. Ngoài ra, Nghị định thay thế Nghị định 36 bổ sung một số hành vi vi phạm mới phát sinh mà nghị định này chưa có chế tài xử lý. 
Không phải hàng ngày mà là hàng giờ, dư luận bàn nhau về việc nhóm này, nhóm kia đang làm giá chứng khoán. UBCK có biết thực trạng này không và thực tế công tác giám sát, thanh tra TTCK đang được thực hiện như thế nào, thưa ông? 
Hoạt động thanh tra, giám sát và xử lý vi phạm trên TTCK là công việc thường xuyên, trọng tâm của UBCK. Đặc biệt, trong thời gian gần đây hoạt động này đã được tăng cường khi diễn biến thị trường sôi động trở lại. Trong thời gian qua, UBCK đã phối hợp với các đơn vị trong Ủy ban và các đơn vị thuộc các bộ, ngành có liên quan, tổ chức theo dõi, rà soát và cử đoàn thanh tra, kiểm tra và có xử phạt nhiều vụ vi phạm 
Nhưng nếu so sánh, công tác thanh tra của UBCK có lẽ còn ít so với những hiện tượng đồn đoán làm giá trên thị trường, mà những hiện tượng này lại có ảnh hưởng trực tiếp đến tâm lý NĐT? 
Kinh nghiệm quốc tế cũng như của Việt Nam, để tiến hành kiểm tra, thanh tra các vụ việc có dấu hiệu về giao dịch nội gián hay thao túng thị trường để thu thập đầy đủ bằng chứng chứng minh các hành vi giao dịch nội gián, thao túng là rất khó. Ở các nước có TTCK phát triển, hàng năm cơ quan quản lý thị trường có thể tiến hành điều tra từ 40 đến 50 vụ thao túng hay nội gián, nhưng số vụ việc đưa ra xử lý được không nhiều (khoảng 2 đến 3 vụ). 
Xử phạt vi phạm chứng khoán không thể chỉ dựa trên lời đồn đoán. Đồn đoán thì có thể rất nhiều, nhưng để xử phạt được, chúng tôi phải có chứng cứ cụ thể. Ở đây, tôi xin chia sẻ cái khó của Thanh tra UBCK, đó là Thanh tra UBCK chỉ có quyền thanh tra, kiểm tra trên cơ sở những chứng cứ cụ thể và mời đối tượng nghi vấn sai phạm lên làm việc, mà không có quyền điều tra vụ việc như thanh tra chứng khoán ở các nước khác. 
Với 154 quyết định xử phạt mà UBCK đã ban hành năm 2009, có bao nhiêu quyết định xử phạt hành vi vi phạm giao dịch? Hình như UBCK mới “bắt lỗi” các vi phạm giao dịch của một số NĐT cá nhân, còn khối NĐT tổ chức thì sao, thưa ông? 
Khoảng 20% quyết định xử phạt trong năm 2009 là xử phạt các hành vi vi phạm quy định về giao dịch, trong đó có cả hành vi vi phạm chế độ báo cáo và công bố thông tin của cổ đông nội bộ trong các tổ chức niêm yết. Các hành vi thao túng thị trường thường diễn ra khá tinh vi, phức tạp. Có đối tượng sử dụng hàng chục tài khoản ủy quyền khác nhau, mở tại nhiều CTCK. Điều tra và xác minh những hành vi sai phạm của loại đối tượng này là không đơn giản, có những hành vi phải mất nhiều tháng trời làm liên tục mới đủ chứng cứ để buộc đối tượng vi phạm nhận lỗi. 
Về xử lý đối với các NĐT có tổ chức, qua quá trình giám sát thị trường, đến nay, chúng tôi chưa có đủ căn cứ để kết luận những dấu hiệu vi phạm về giao dịch làm giá, lũng đoạn trên TTCK. Tuy nhiên, thực tế là quy mô thị trường càng lớn thì càng có nhiều vấn đề phức tạp nảy sinh. Chúng tôi mong rằng, ngoài nỗ lực của UBCK, các thành viên thị trường, NĐT sẽ hợp tác nhiều hơn trong công tác giám sát giao dịch, đồng thời phản ánh thông tin kịp thời đến UBCK, nhằm thúc đẩy TTCK hoạt động minh bạch và công bằng hơn. (Đầu Tư Chứng Khoán 17/12)