Giá xăng mỗi nước một phách – vì sao?
Giá một mặt hàng ở mỗi nơi một khác, tùy thuộc vào chi phí sản xuất và mức lãi. Tuy nhiên, sự cạnh tranh thường làm cho sự khác biệt về giá giảm xuống mức tối thiểu. Song có một loại mặt hàng đứng ngoài quy luật nói trên – đó là giá xăng.
Hãng Masterforex-V đã thu thập giá 1 lít xăng A95 ở 36 quốc gia từ khắp các châu lục và gây sốc với kết quả thu được. Quả đúng là sự chênh lệch “một trời một vực”. Chẳng hạn, giá rẻ nhất là ở Vênêxuêla – 0,016 USD, tiếp đến là ở Tuốcmênixtan – 0,023 USD, Iran – 0,08 USD… Nhóm giữa gồm có Thái Lan – 0,95 USD, Trung Quốc – 0,98 USD, Canađa – 1 USD, Nam Phi – 1,07 USD, Ấn Độ - 1,12 USD… Nhóm đắt đỏ gồm một loạt nước, trong đó có Anh – 1,74 USD, Đức – 1,8 USD, Na Uy – 1,96 USD, các quốc gia Đông Phi – trên dưới 2,53 USD.
Tại sao có sự phi lý như vậy? Theo tờ Newsland, các nhà kinh tế đã chỉ ra các tiêu chí sau đây quyết định giá xăng ở các quốc gia.
Thứ nhất, đất nước có mỏ dầu hay không. Dĩ nhiên, ở nước xuất khẩu dầu mỏ ra thị trường thế giới thì giá xăng phải rẻ hơn ở các nước nhập khẩu dầu. Do đó mà ở Vênêxuêla 1 lít xăng A95 chỉ có giá 0,016 USD, trong khi ở Nhật Bản là 1,42 USD. Lý thuyết trùng với thực tiễn.
Thứ hai, ở nước có nhà máy lọc dầu thì giá xăng rẻ hơn ở các nước không có các cơ sở này. Tuy nhiên, điều thú vị bắt đầu bộc lộ từ đây khi ta so sánh giá xăng A95 ở các quốc gia cùng sở hữu những nhà máy lọc dầu. Vênêxuêla – 0,016 USD, Tuốcmênixtan – 0,023 USD, Iran – 0,08 USD, Cadắcxtan – 0,6 USD, Nga – 0,74 USD. Sự chênh lệch giá giữa Nga với Vênêxuêla là 4.600%, còn giữa Tuốcmênixtan với Nga là 321%.
Thứ ba, có sự cạnh tranh giữa các nhà sản xuất hay không. Thoạt nghĩ, điều này là có lý - ở quốc gia có càng nhiều hãng lọc dầu thì cạnh tranh càng gay gắt và có nghĩa là giá càng hạ. Điều này được nêu trong sách giáo khoa về kinh tế. Chúng ta hãy xem thực tế khác xa với “lý luận giáo điều” như thế nào: Ở Tuốcmênixtan ít có sự cạnh tranh, lẽ ra xăng phải đắt thì trên thực tế giá 1 lít xăng A95 chỉ là 0,023 USD. Trong khi ở Canađa với nền kinh tế thị trường tự do, có nhiều hãng xăng dầu cạnh tranh gay gắt với nhau thì giá xăng A95 lên tới 1 USD/lít.
Thứ tư, chính sách đặc thù của mỗi nước. Thuế độc quyền rất cao đánh vào xăng là nền tảng để người dân có được mức sống cao. Các nhà kinh tế thường hay lấy Na Uy ra làm thí dụ.
Giá xăng ở đây cao ngất, khác hẳn với Vênêxuêla và Iran, đời sống của người dân ở đây cũng rất cao. Cứ suy theo lô gích nói trên thì ta thấy có sự bất hợp lý. Chẳng hạn, Mỹ với Nga và Udơbêkixtan có giá xăng A95 khá gần nhau (0,75 USD – 0,74 USD – 0,86 USD) nhưng lại có mức sống rất khác biệt nhau. Như vậy là giữa lý luận và thực tiễn có sự xa cách lớn.
Thứ năm, chính thể càng “cứng rắn”, các tập đoàn dầu mỏ càng độc quyền thì giá xăng càng rẻ. Tại Vênêxuêla, Tuốcmênixtan, Iran, Libi… xăng bán như cho. Vì sao? Các nhà kinh tế phương Tây lý giải rằng giá xăng được cố ý hạ thấp là để “làm vui” lòng dân. Tại Tuốcmênixtan giá 1 lít xăng A95 là 0,023 USD, ở Vênêxuêla – 0,016 USD, ở Iran – 0,08 USD. Tại các nước Ả rập giá xăng A 95 chỉ xoay quanh trục 10 xen. Còn tại Đức, Aixlen, Na Uy, Thổ Nhĩ Kỳ xăng rất đắt là do thuế cao.
Như vậy là, theo hãng Masterforex-V, giá xăng tại các nước không chỉ lệ thuộc vào các yếu tố kinh tế mà còn gắn chặt với các yếu tố chính trị - xã hội và chính sách đặc thù của mỗi quốc gia.
Tính riêng về xăng A92 thì giá thấp nhất được ghi nhận ở các nước SNG: Tuốcmênixtan (2 xen/lít), Adécbaigian (46 xen), Cadắcxtan (56 xen). Giá xăng A92 ở Bêlarút khá đắt – 91 xen do có vấn đề với Nga trong lĩnh vực dầu mỏ. Nhưng giá xăng A92 đắt nhất là ở Mônđôva – 99 xen, cũng do mâu thuẫn với Nga.
Quan sát qua nhiều năm thì thấy nhìn chung trên thế giới giá xăng tăng chậm nhưng xu thế tăng là rất khó đảo ngược. (Kinh Tế Việt Nam & Thế Giới 12/11, tr21)